- प्रा.डा.चन्द्रमान बज्राचार्य
येँ नेवाःतय्गु मू थाय् खः । व ल्याखं धन मेथाय् स्वया नेवाः भास खँल्हाइपिनिग ल्याः अप्वः दयेमाःगु खः । नेवाः भावना अप्वः दयेमाःगु खः । अथे हे थन नेपालभाषा शिक्षा बिइगु विद्यालय, महाविद्यालय, विश्वविद्यालय तक दयेमाःगु खः । थ्व खँय् सुयागु विमति दइथे मच्चं । थःगु नेवाः संस्कृतियात ज्यानथें तायेकीपिं नेवाःतय्सं वापिनिगु नेपालभाषायात अथे हे ज्यान-प्राण तायेकी धैगु सकसिगु आस्था व विश्वास खः ।
नेपालया इतिहासय् पंचायती व्यवस्था लागु जुइधुंकाः विद्यालय, महाविद्यालयय् नेपालभाषा ब्बने ब्वंके दुगु खःसा, व हे इलय् ब्वनीपिं विद्यार्थीपिनिगु ल्याखय् म्हो जुयावंगु खःसा हाकनं थ्व हे इलय् नेपालभाषा एम.ए ब्वनेगु ब्वंकेगु जुयाः विद्यार्थी ल्याः न अप्वः हे दगु नं खः ।
पंचायती व्यवस्था स्वीद राज यात । पंचायती व्यवस्था लिपा चौतक प्रजातन्त्र धाःगु व्यवस्था स्वीदं मयाक राज यायेधुंकल । थ्व पंचायती व्यवस्था व प्रजातान्त्रिक व्यवस्था धाःग अवधिया दुने नेपालभाषाया विद्यार्थीपिनिगु ल्याः स्वयेबलय् पंचायती इलय् स्वया थ्व प्रजातान्त्रिक व्यवस्थाया इलय् नेपालभाषाया विद्यार्थीपिनिगु ल्याः संकटग्रस्त अवस्थाय् थ्यंगु यचुक सीदु । पंचायतीकालय् गणेशमान सिंहजु देशय् प्रजातान्त्रिक व्यवस्था वल कि भाषाया समस्या स्वतः हे ज्यनी, उकि राजनैतिक व्यवस्था हे मूल खः धका धयादीगु खः । तर वय्कलं धयादीथें भाषाया समस्या समाधान थाैतकं मजूनि ।
४७ सालयागु संविधान नेपाली खसभाय् छगूयात जक राष्ट्रभाषा अले देशय् दनेयागु मेमेगु तमाम भाषातय्त राष्ट्रिय भाषा धका विभाजन यानाः व्यवहार यात धाःसा ७२ सालयागु संविधानं देश दुनेया फुक्क भाषात राष्ट्रभाषा धका भाषा समानताया धारणा क्यंन । तर नं नेपालभाषा ब्वनीपिं विद्यार्थीपिनिगु संकट धाःसा समाधान मजूनि ।
न्हापा नेपालभाषाया व संकट गये खः, आः नं अथे हे तिनि, क्याम्पसय् नेपालभाषा विद्यार्थीपिं मदुनि । थथे मजुइमाःगु खः, तर जुयाच्वंगु दु । थथे धैगुया मू कारण म्हिगःयागु अवस्था व थौंयागु अवस्थाय् यक्को पा धैगु खं खः । थौंयागु थ्व इलय् न्ह्यथने बहःगु ज्या धैगु येँ महानगरपालिकायागु तःधंगु न्ह्यवनेबहगु साहसिक निर्णय व ज्या खः । १७२ म्ह नेपालभाषा ब्वंकीपिं शिक्षकपिनिगु गुगु नियुक्ति खः, उगु ज्या महत्वपूर्ण ऐतिहासिक ज्या जूगु दु । येँ महानगरपालिकायागु थुगु ज्यां येँयागु विद्यालयय् नेपालभाषा ब्वनेगु ब्वंकेगु खँय् तःधंगु प्रभाव लाःगु दु । छगू नेपालभाषाया विद्यार्थीपिनिगु दथुइ जागरण वइगु जुल धाःसा नेपालभाषा ब्वंकीपिं १७२ म्ह शिक्षकपिनि नं लजगाः दयाः थुकिं ये लागाय् न्हूगु वातावरण सिर्जना जूगु दु । उकि येंँ महानगरपालिकाया मेयर उपमेयरपिन्त यक्को यक्को सुभाय् व सुवाः नं बिइगु यात । थ्व येँया विद्यालय दुने नेपालभाषा ब्वकीगु व्यवस्थायागु खं जुल ।
आमहाविद्यालय अर्थात् क्याम्पसय बी.ए नेपालभाषा ब्बंनीपिं विद्यार्थीपिनिगु खं वइबलय् धन नं आः आशाया जः खनेदः वइथे च्वं । विद्यालयय् वःगु थ्व परिवर्तनया प्रभाव थन क्याम्पसय् न लाये हे माःगु खः, नेपालभाषा ब्वनीपिं विद्याथीपिनिगु ल्याखय् छत्यु हे ह्वात्त अप्वयेमाःगु खः । तर दुःखया खं धाये अथे जूगु खनेमदु । दसुया लागि येँया दथुइ ला:गु रत्न राज्यलक्ष्मी क्याम्पसय प्यदँ न्याद न्हह्याे बी.ए.या नेपालभाषाया विद्यार्थीपिं मदयाः बन्दया स्थिति जुइ धुुंकाः छपुचः विद्यार्थीपिनिगु अभियान बल्ल बी.ए. स्तरय् नेपालभाषा ब्वनेगु अवसर चूलात । दच्छिन्ह्यः भर्ना जूपिं नं गःगः दु, थुकथं प्यदं फुनावन।
थौंकन्हे वी.ए स्तरय भर्ना चालाच्वंगु दु । मेमेगु विषयया विद्यार्थीपिं भर्ना जुया नं इमिगु कक्षा सुरु जुइधुंकगु, तर नेपालभाषा ब्वंनीपिं धाःसा आःतक भर्ना जूगु मदुनि । क्याम्पस प्रशासन थ्व सम्बन्धी च्यूताः कयाः मद्दिक न्यनेगु यानावयाच्वंगु दु । विद्याथींपिनिगु छगू पुचलं थीथी समूह पुचलय वनाः विद्यार्थी भर्नाया लागि खं ल्हानाच्वंगु दु, ग्वाकेगु ज्या यानाच्वंगु दु । आः थ्व बारे झीस यायेमाःगु ज्या छु जुई?
थ्व ई चित्तधर 'हृदय', प्रेमबहादुर कसाःया ई मखये धुंकल, ई यक्को न्याये धुंकल । वय्कःपिस स्कूल, क्याम्पसय् नेपालभाषा दयाकेगु ज्याय् न्हापां कुतः यानादिल । तर आः क्याम्पसय् नेपालभाषाया विद्यार्थीपि शून्य जुयावसा व समस्याय् च्यूताः काःपिंस नं भाषा महारथीपिं मदयावंगु ई खः । थ्व इलय् रत्न राज्यलक्ष्मी क्याम्पसया हे विद्यार्थीपिनिगु सक्रियताय् जक ज्या जुयाच्वंगु दु । थुकी सुं वा छ संघ-संस्था च्यूताः कयाः ग्वहालि यानाच्वंगु नं मदु ।
थजाःगु तसकं समस्याग्रस्त अवस्थाय् समस्याया निदानया लागि छगू आशाया केन्द्र धैगु येँ महानगरपालिका जुयाच्वंगु दु । उकिं रत्न राज्यलक्ष्मी क्याम्पसय् नेपालभाषा ब्वंकेगु खय् दीर्घकालीन सोच विचार नेपालभाषा एम.ए.या व्यवस्थापन यानाः नेपालभाषा विषय कया बी.ए व एम.ए.या विद्यार्थीपिन्त थीथी कथंया सुविधा, अवसर व सिरपाःया व्यवस्था यायेग खंतक जुइ धुंकूगु दु, निर्णय जक मजूनिगु अवस्थाय् दु।
थुकथं बुलुहं न रत्न राज्यलक्ष्मी क्याम्पसय् ये महानगरपालिकाया ग्वाहालि नेपालभाषा ब्वंगु ज्या जुइत्यंगु छगू लसताया खं दु थे, लिपा यल, ख्वप, थिमि, किपुली नं थजाःगु अवस्था दइगु आशा यायेछि। उकिं नेपालभाषा ब्वनेगु-ब्वंकेगुया भविष्य बालाइ धैगु हे तायेकाच्वना झीसं ।
तर थौयागु लागि आःयागु लागि दक्कसिबे मया से मज्यूगु तःधंगु ज्या धैगु रत्न राज्यलक्ष्मी क्याम्पसय नेपालभाषा विषय कयाः भर्ना जुइगु खः । यदि बी.ए स्तरय् नेपालभाषा ब्वनीपि विद्यार्थीपि मन्त धाःसा एम.ए. यागु व्यवस्था यायेगु खँ ल्हायेगु पाछिगु ख जुइ ला थे ? उकि थ्व सम्बन्धी नेपालभाषाया खलः, पुचः भाषासेवी, साहित्यकारपिं सकलसिन च्यूताः कया: गुलि फु, उलि याकनं थुखेपाखे सक्रियता क्यनेमाःगु थौंयागु आवश्यकता खः ।
अनिकालया इलय् मनूत म्हसीकेगु खः । सुसु नेपालभाषाप्रेमी खः मखु सीकेगु ई नं थ्व हे खः । संस्था चायेकेगु, उकी मू पद कायेगु, बजाःगु संकटया इलय् छुं वास्ता मयाइपिं नेपालभाषाप्रेमी जुइफै ? थजाःपिं मनूत गथे नेवाः नेता जुइफै ? व ई धैगु झीसं नेपालभाषाया विश्वविद्यालय चायेकेमाःगु ई खः । भाषाया संरक्षण व विकासया लागि दक्कसिबे ल्वःगु, माःगु थाय् धैगु हे शिक्षण संस्थात खः । शिक्षण संस्थाय् झीगु भाषा ब्वनेगु मन्त धाःसा तयेकेगु कुतः यायेमाः । तर भाषा ब्वनेगु व्यवस्था दःसा नं ब्वपि मन्त कि तःधंगु न्ह्यसःचि दंवइ । थाैयागु थुगु इलय् नं झीस थःगु भाय् नेपालभाषाया विकास यायेगु ज्याय् छुं ज्याखं न्ह्यज्याके मफुत धाःसा भी नेवाःत निश्चित रुप पतन जूगु तायेके म्वाःली ला ? अले झीपिं थें मुर्ख मेपि सुं दइ ला ?
No comments:
Post a Comment