Saturday, May 30, 2020
ताःचा प्वाय्या विवेचना (बिए. दाेस्राे बर्ष)
 |
साहित्य नाटक विधा तसकं पुलां जु प्राचिन कालंनिसें नाटक स्वयेगु मनू तय्गु स्वभाव हे खः । लिपा समाज हिलावंलिसें, ई हिला वंलसें नाटक यानं विकास जुजुं वन थ्वहे कथं नाटकया न्हूगु स्वरुप ज्वना छधाः प्याखः विश्वय् चचिंत जुल नेवाः भाषा छधाः प्याखंयात अगंज्रेी भाषा वन अयाक्ट प्ले धाइ धाःसा नेपाली एकांकी नाटक धाइ नेपाल भाषाय् प्राचिन नाटकया खँय् यक्को पुलांगु इतिहास दुसा छधाः प्याखंया इतिहास न्हूगु हे खनेदु । नेपालभासा साहित्य थ्व छधाः प्याखँया न्हापाम्ह च्वमि चित्तधुर हृदय खः । थुकथं नेपालभासा पुधाः प्याखं धाःसा अप्व विकास जूगु खनेमदु छम्ह निम्हसिनंजुक पूधाः प्याखः च्वगु खनेदु । थुकिं मध्ये छम्ह नाटककार बासु ससिजु खः । वय्कःयागु पूधाः प्याखं यागु नां ताःचा प्वाय् खः । थुगु नाटकय् नेवाः समाजय् ताः प्वाय् सांस्कृतिक महत्व याःगु बारेय् समस्या मूलक नाटक च्वयादीगु खः । आधुनिक प्याखं दुने लागु प्याखं खः । वर्तमान समस्यायात केनेगु यानाः तःगु दु । नेवाः तय्गु सांस्कृतिक, जनजीवनय् ताः चा प्वाय् याःगु विशेष कथं सांस्तृतिक, अर्थ दु । नेवाः समाजय् भम्चा ब्याहाः यानाः छेँय् दुकाय् न्ह्यः पिखा लाखुइ थनाः दुकायेगु ज्या यायेगुमा उगू सांस्कृतिक ज्या यायेवं माजू म्हेसिनं थः भौ मचायात थः छेँय् याःगु थाय् थासय् याःगु ताःचा मुंकाः तःगु ताः चा प्वाय् ज्वंका छेँय् दुने ब्वना हई छोय् दुने दुहां वयेवं उगू ताःचा माजू म्हेसिनं थः म्हतू काइ भैमचा याके ताःचा प्वाय् दैमखु भौमचा दुकायेत भौमचाया ज्वंका हइगु ताःचा प्वाय् ज्वंका हेगु या अर्थ भौमचायात उगू छेँय्या सम्पूर्ण अधिकार दुम्ह अर्थात व्यूगुया अर्थय् खँ तर छेँय् दुहांवयेवं ताः चा यात उगू छेँय्या सम्पूर्ण अधिकार थःम्हतुं झीगु सांस्कृतिक स्वरुपयात थन नाटककार बासू ससिजुं छगू नाटक च्वया क्यनातःगु दु । वय्कंया थ्व छगू झीगु नेवाः समाजय् निातान्त आवश्यक जूगु खँयात थुू नाटक च्वया सन्देश वियातःगु दु ।
थुगु पूधाः प्याखः कथं थ्व छगू पारिवारिक समस्याया आधारित खः । नाटकय् क्यनातःगु परिवारय् माजू काय्, भौ, म्यहाय् प्यम्हेसिगु पात्र दु । म्हयाय् म्ह ब्या जुइ तयेका नं व्याहा मजूनिम्ह छेँय् याःगु छुंनं समस्या चिउता मदुम्ह मनोरञ्जनय् ई फुकाः जुम्ह छम्ह म्याय् मचा कथं दु । नेवाः समाजय् म्हयाय् मचायात लक्ष्मी समान माने यायेगु सम्पूर्ण अधिकार वियातःगु जुयधाःसा भौमचा यात धुकु स्यंकीम्ह छुयाः थैय् व्यवहार यानाः तःगु दु ।
थुकिं थुगु परिवारय् ल्वापू शुरु जुया चरम उत्कर्सय् थ्यनं अन्त्य थ्यंन थुकिं उम्ह म्ह्याय् मचाया छम्ह प्रेमि उगू छेँय् मदिक्क दुखः वइगु जुयाः थ्व फुक्कों समस्या वहे म्हयाय् मचा पाखें पिदंगु खँ ध्वाथुइक कना उगू छेँया ल्वापूया समाधानया लागि म्ह्याय् मचा छगू छेँय त्वते माःगु अले समस्या समाधान कथं नातक अन्त्य जुया च्वंगु दु ।
Friday, May 29, 2020
Wednesday, May 27, 2020
Tuesday, May 26, 2020
Monday, May 25, 2020
Sunday, May 24, 2020
कविया जेल जीवन व राजनीतिक चेतना
सन्दर्भः युगकवि सिद्धिचरणया १०९ क्वःगु जन्मजयन्ती २०७७ जेठ
डा. माधव सापकोटा
बर्षा
वर्षा जि वयेधुन थनी भव भव्य यायेत
ग्रीष्मैगु गौरव—पताः व चटक्क चायेत,
जिं हैगु सत्य जगते अति भिंगु काल,
याना विरोध रवियागु व अंकमाल ।
अन्याय याक्क फस, धू व निभाः प्रचण्ड
याना बिये सकलजिं थन खण्ड खण्ड,
क्वहाँ वया जि मनयागु लँपुं हतासं
गं—गा खुसी, तरु लता सकलें थकायेत ।
सूद्र्यः पिहाँ मवलसा बिजुली पिकाये
तकेत जिं तम सदैव प्रयत्न याये,
फुसां छु, प्राय लख सुन्दर मेघयाके
फेना जनी उदघिया लख ब्याक्क साले ।
दु ला छु दु गरिब भूतलया अपाय्चो
अय्सां मनोहर मयाये मू वस्तु घाक्क,
सौंन्दर्यया शुभ उपासकपिंन्त घात्थें
सौन्दर्य पूर्ण भवयागु महत्व केने ।
अन्त्यन्त क्रोध पिकया जगते जि हाले
ख्याना—खिना अशुभ वस्तुत नष्ट याये,
शान्ति विना थन हानं छु मज्वीगु भ्रान्ति !
नेपालभाषाया कविरत्न व खस नेपालीभाषाय् युगकवि सिद्धिचरण श्रेष्ठ (वि.सं. १९६९—२०४९) आधुनिक नेपाली कविताया स्वच्छन्दतावादी धाराया प्रवर्तक खः । १९९१ साल मंसिर ८ गतेया गोरखापत्र पत्रिकाय् ‘साहित्यिक नेपाल’ शीर्षकया कविता पिथना खस नेपाली कविताय् स्वच्छन्दतावादी धाराया दकले न्हापा च्वयादिल । अथेहे वहे दँय् मङ्सिर १५ गतेया गोरखापत्रिकाय् लक्ष्मीप्रसाद देवकोटां ‘पूर्णिमाको जलधि’ कविता पिथना थुगु धारायात गति बिइगु ज्यासना दिल ।
खसनेपाली कविताया इतिहासय् १९९१ निसें २०१६ या ई दुनेयात स्वच्छन्दवादी काव्यधारा नालातःगु दु । थुगु धारा दकले न्हापा सिद्धिचरण बाय् देवकोटा सुनां यानादीगु धयागु खँ भतिचा गम्भीर जूगु खनेदु । वि.सं. १९९१ सालय् देवकोटाया स्वयां सिद्धिचरणया स्वच्छन्दतावादी कविता छवाः न्ह्यः छापेयाःगुलि सिद्धिचरण प्रवर्तक व देवकोटा सहप्रवर्तक नालातःगु दु । युग कवि सिद्धिचरणया साहित्यिक स्रष्ठा व्यक्तित्व गुलित न्ह्यथनातःगु दु, उलिहे वयागु जेल जीवन व राजनीतिक व्यक्तित्व नं न्ह्यथनातःगु दु ।
सिद्धिचरण श्रेष्ठं १९९४ सालय् नेपालभाषाय् ‘वर्षा’ शीर्षकया कविता च्वयादिल । थ्व कविता फत्तेबहादर सिंहपाखें सम्पादित ‘नेपाली बिहार’ (१९९५) नायागु सपूmतिइ छापेजुल । “क्रान्तिविना थन दैमखु स्वच्छ शान्ति” धयागु क्रान्तिकारी बिचाः न्ह्यब्वगुलिं तत्कालीन शासन व्यवस्थां ‘नेपाली विहार’ जफत यात । नेपाली साहित्यय् दकले न्हापा स्पष्ट व सचेत रूपय् क्रान्तिया हसना थ्वहे कवितां ब्यूगु दु । सिद्धिचरण श्रेष्ठ १९९७ सालय् जेल लाःगु हुनितमध्ये थ्व नं छगू खः । थ्व कविताया खसनेपाली अनुवाद नेपालभाषाया सुप्रसिद्ध कवि वैकुण्ठप्रसाद लाकौलं यानादिल । सिद्धिचरण श्रेष्ठं ‘विश्वव्यथा’ शोककाव्यया आठौँ अनुच्छेदय् ‘हडताल’ शब्दया छ्यलातःगु जुया ‘शारदा’ पत्रिकां उगु अनुच्छेद लिकानाबिल । ‘हडताल’ शब्द च्वयातःगु जुयानं सिद्धिचरण जेलय् च्वनेमाःगु मेगु छता कारण जुल ।
थ्वहे झ्वलय् महावीर स्कुलय् संलग्न जुया राजनीतिक क्रियाकलापय् लगे जूगु द्वपनय् १९९७ कार्तिक २ गते उगु स्कुलया संस्थापक चिनियालाल सिंह ल्यूल्यू जूगुलिं व लिसें दुसपुस जुयाच्वंपिन्त व सिद्धिचरण नं उगु स्कुलय् दुसपुस दुथ्याःगुलिं नं ज्वंगु खः । १९९२ या अन्तपाखे प्रजा परिषद्या पर्चात खनेधुंकाः व पर्चात महावीर स्कुलं प्रसारित जूगु शङ्काय् इमित ज्वन ।
वि.संं १९९० या तःभुखाय्लिपा सिद्धचरण श्रेष्ठया गङ्गालाल, दशरथ चन्द, टङ्कप्रसाद आचार्यपिलिसें स्वापू दुगु जुयाच्वन १९९३ सालय् नेपाल प्रजा परिषद्या स्थापनालिपा इपिंलिसें सिद्धिचरण श्रेष्ठयानं क्वातुगु स्वापू दत । सिद्धिचरण श्रेष्ठ प्रजा परिषद्य् मदुसा नं प्रजा परिषद्य् दुगु धकाः शङ्का यासें साहित्यया माध्यमं राणा विरोधी अभियानय् लगेजूगु लगायत थीथी हुनि क्यंसे १९९७ साल कार्तिक २ गते छेँय् वातुवाःबले छेँय्नं ४ बोरा भ्वंत व प्राचीन हस्तलिखित सामग्री नापं वय्कःयात सिंहदरबार चलान यानाबिल । ८३ दिं लिपा १९९७ माघ ८ गते सिद्धिचरण श्रेष्ठ लगायत अन थुनाय् कुनातःपिं कैदीपिन्त थथे सजाय न्यंकल ।
श्री शुक्रराज – अंश सर्वश्व, ज्यान ।
श्री टङ्कप्रसाद – अंश सर्वश्व, मुडी, दामल ।
श्री रामहरि – अंश सर्वश्व, मुडी, दामल ।
श्री दशरथ चन्द – अंश सर्वश्व, ज्यान ।
श्री धर्मभक्त – अंश सर्वश्व, ज्यान ।
श्री गङ्गालाल – अंश सर्वश्व, ज्यान ।
श्री पूर्णनारायण – अंश सर्वश्व, ज्यान ।
सिद्धिचरण – अंश सर्वश्व, १८ दँ कैद ।
कविरत्न सिद्धिचरण श्रेष्ठ जेलय् लाबले २००१ सालय् अबुं संसार त्वःतल । अबुया लिपांगु संस्कार यायेत तक्कनं जेलं त्वतामबिल । वय्कःया सिर्जनशीलता धाःसा जेलदुने नं च्वन्ह्याकातुं च्वन । अबुया लुमन्तिइ २००१ सालय् ‘तपर्ण’ शीर्षकया कविता च्वयादिल । उर्वशीया पहिलो खण्ड व ‘ज्यानमारा शैल’ खण्डकाव्य नं जेल जीवनया हे उपज खः । सिद्धिचरणया कुतः व प्रेरणां यानाः जेलय् छगू साहित्यिक मण्डली नीस्वन उकिइ चित्तधर ‘हृदय’, धर्मरत्न यमी, केदारमान व्यथित, हरिकृष्ण श्रेष्ठ पिनं दुथ्याःगु खः । १८ दँया जेल सजाँय न्यंकातःगु जूसानं वि.सं. २००२ सालय् न्यादँलिपा जुद्ध शमशेरया इनाप कथं जेलमुक्त यानाबिल ।
कविरत्न प्रत्यक्ष स्वयानं अप्रत्यक्ष रूपय् राजनीतिक क्रियाकलापय् ब्वति दुगु खनेदु । गुलि रचनात तत्कालीन शासकतय्गु विद्रोह यानाः च्वयातःगु दु । राणा विरोधी राजनीतिक क्रियाकलापया द्वपनय् १९९७ सालय् जेल सजाँय फयेमाल । वय्कः छम्ह राजनीतिक व्यक्तिपिनिगु प्रेरक नं खः । शहिद गङ्गालाल व गणेशमान सिंहया प्रेरक व्यक्तित्वया रूपय् दुगु तथ्य नं न्ह्यथनातःगु दु । सिद्धिचरण श्रेष्ठं ‘शहिद गङ्गालाल’ शीर्षकया च्वसुइ गङ्गालाल सिद्धिचरणया ‘चम्क युवक’ शीर्षकया कवितां अभिप्रेरित जूगु तथ्य न्ह्यब्वयातःगु दु उगु कविताया छुं अंश थथें दु ः
चम्क युवक चम्क न चम्क
छाती फुकाई लम्क न लम्क ।
थ्व कवितां गङ्गालालया क्रान्तिकारी मानसिकताय् झं मेगु ऊर्जा तनाः बिल । गङ्गालाल व सिद्धिचरण सतिपिं निम्ह पासा खः । गङ्गालाल प्रत्यक्ष रूपय् क्रान्तिइ लगेजुल जुलसा सिद्धिचरण साहित्यया माध्यमं क्रान्तिकारी गतिविधि न्ह्यब्वयादिल । गणेशमान सिंहं सिद्धिचरण श्रेष्ठया ‘कारागारका सम्झना’ (२०५२) नां यागु सफूया भूमिका च्वयेगु झ्वलय् सिद्धिचरण थःगु राजनीतिक जीवनया थाकूयाच्वंगु इलय् मार्गदर्शक व प्रेरक जूगु तथ्य च्वन्ह्याका ब्यूगु दु । दसुया नितिं –“जिगु राजनीतिक जीवनय् थाकूयाच्वंगु इलय् वय्कः हे जिंगु मार्गदर्शक व प्रेरक जुयादिल । जिगु राजनीतिक जीवनय् गणेशमानयात गणेशमान यायेगु ज्याय् वय्कःया ज्वःमदुगु व लुमंके बहःगु योगदान बियादिगु दु । जेलय् च्वनाः जीवन हनाच्वंबले वय्कलं निरुत्साह र पराजित मानसिकतां ल्यंकेत छगू न्हूगु जीवनदान बियादीगु मनमस्तिष्कय् थौंतक्क नं लुमना हे च्वं । थथे नेपाःया राजनीतिक इतिहासया दकले न्हापाहे थःगु कवित्व शक्तिया माध्यमपाखें क्रान्तिचेतना ब्वलंकेगु व क्रान्तियाहे हःपालं थकाइम्ह कविया रूपय् नेपाःया राजनीतिक व साहित्यिक खँय् सिद्धिचरण छगू सिङ्गो अध्याय जुयादीगु दु ।”
कवि रत्न सिद्धिचरणया १०५ क्वःगु जन्मजयन्तीया लसताय् दुनुगलंनिसें बिचाः हायेका च्वना ।
(डा. सापकोटां युगकवि सिद्धिचरण श्रेष्ठया खण्डकाव्यय् विद्यावारिधि यानादीगु खः ।)
Saturday, May 23, 2020
Thursday, May 21, 2020
Wednesday, May 20, 2020
"शुक-बहत्तरी" : छगू अध्ययन
"शुक-बहत्तरी" : छगू अध्ययन
च्वमिः डा. चन्द्रमान बज्राचार्य
विषय-प्रवेश
नेपालभाषा बाख-साहित्य आपालं पुला जू । नेपाल संवत् ६२५ यागु भागवत
पुराण हे
नेपालभाषाया सम्पूर्ण साहित्यमध्ये दकसिबे पुलागु साहित्यिक कृतिकथ
नालाकयातःगु दु ।
संस्कृत, फारसी, हिन्दी, खस-नेपाली साहित्यय दुगु वाख-साहित्य नेपालभाषाया
बाख-
साहित्यय् नं दु, गथे शुक-बहत्तरी । ने सं. ८६६ सालय् च्चयातःगु
थ्व शुक-बहत्तरी सफू
भाषानिभाः प्रेमवहादुर कसा जुया सम्पादनय् च्वसापासाया प्रकाशन
ने.सं ११०० स पिदंगु
नेपालभाषाया अनुदित गद्य-कृति खः । शुकया अर्थ वाउँभत्तु व बहत्तरीया
अर्थ ७२ न्हयेनि खः ।
थुकथं शुक-बहत्तरीया अर्थ वाउभत्तुया न्हयेनिगु बाखं धकाः सम्पादकजु
न्यथनादीगु दु । थुकियात
वाउँभत्तुं कंगु न्हयेनिगु बाखं धकाः धायेबलय् झ वालाक थुइ ।
नेपालभाषाय् शुक-बहत्तरी सफूजक मखु शुक-सप्तति बाख न दुगु ख जनकलाल
वैद्यजु
राष्ट्रिय अभिलेखालयस्थित नेपालभाषा अभिलेख ग्रन्थय् दुगु न्ह्यब्वयादीगु
दु । वैद्य, ११०५ : ६९)
नापं वय्कलं शुक-बहत्तरी ने.सं. ८६५ निसें ने स. ८१ दुनेया लूगु
खन धयादीगु दु। (वैद्य, १११५
६१) तर थ्व जनसमक्ष मवःगुलिं अध्ययनया लागि दुसाध्य जूगु दु ।
शुक-बहत्तरीया विषय प्रसंग
थ्व सफुलिइ आर्थर ए माकडोनेलं न्ह्यब्वयात कथं वाउँभत्तुं कंगु
७२ पु वाखंया विषय प्रसंग
थुकथं दु -
भाःत परदेश वनाच्चम्हसिया कलात मेपि मिजत नाप ल्यवः कायेगु मनसुवाः
यानाः थः भात
लहिनातःम्ह चलाखम्ह वाउँभत्तुयाके सल्लाह काल । भत्तुं वयागु योजना
साकार याःथे यानाः व
फयेमालीगु खतरा क्यन अले फल्ना व धिस्का गथे आपद विपद बचे जुल अथे
हे थः न जुइ
मफयेक सु मिज नापलाः मवनेगु प्रतिज्ञा याकल । ख गथे ले धकाः अनुरोध
यायेवं भत्तुं कनी । तर
कॅक वनाः खनाप स्वापू दुम्ह मनुखं छु यायेमाली धकाः न्यनी । मिसा
धाये मफयेव उखन्ह व पिहां
मवंसा धाये धकाः वचन बी । थुकथं न्हयेन्हु (७०) नं दइ, भातम्ह लिथ्यकः
वइ । (कसाः, ११००
मेगु सपुलिइ न्यथनात कथ - मदनसेन नायाम्ह ल्याय्म्ह थः कलाःनाप
तसकं अनुरक्त जू ।
कार्यवश व थःगु छे त्वःता पिने वनेमाल । वया कला या वियोगजन्य पीडा
मदयेकेत छम्ह वाउँभत्तु
वैत प्रत्येक चान्हय् छपु छपु न्हयै पुगु बाख कनी । थुकथ ७० पु
बाख ७० चा (रात) तक्क कने
धुकाः लिपा मदनसेन लिहावइ । (पाण्डेय, १९७० : ३५९)
ध्व दक्व बाख छम्ह बुद्धि दुम्ह वाउभत्तुपाखें थः प्रोषितपतिका
गृहस्वामिनीयात पथभ्रष्ट
जुइगुपाखें बचे यायेत कनातःगु खः । भाःत विदेशय् वगुया कारण विह्वलजूम्ह
प्रभावती छेपिने
चा:यू वने मास्ति वयेकी । व वनीगु इलय् व छैया पजलय तयात म्ह वाउँभत्तुयाके
सल्लाह काइ।
अले व चलाखम्ह झगल व मिसाया उगु प्रस्ताव छगू अभिसन्धि यानाः जक
अनुमोदन याइ कि यदि
संकटकाल वल धाःसा थुगुकथं विपद बचे जुइत थाके क्षमता दयेमाः । वाउभत्तुयागु
थ्व चाल तसक
ल्वावनापुसे च्वं । व मिसा वाउँभत्तयाके उगु संकट बचे याइगु बाख
न्यनेत विन्ति यात। वाउभत्तु
छपु बाखं कनी अले उगु बाखं न्यनाः ख थुइकाः उगुचा (राता फुइ । कन्हय्कन्ह
न द्यः खिरखिउ
धाइगु इलय् हाकन व प्रभावती मिसा पिने वने त्यनीबलय वाउभत्तु हाकनं
छप बाख कनी, व चा न
फुनावनी । (वेरिडेल, १९६७ : १५६)
मेगु छगू सफुलिइ न्यथनातःकथं -
थुकिया कथानक छम्ह ल्यायम्ह मदनसेननाप स्वापू दु,
गुम्ह थः कलाःनाप आशक्त जू । जब व कार्यवश परदेश बनी वया कलाः कामात
जुयाः परपुरुषलिसे
जुइत उत्सुक जुइ, तर बुद्धिमान वाउँभत्तुयाके सहमति कायेगु मतिइ
तइ । वाउँभत्तु वैत प्रतिज्ञा
याकी
न्हापां व इपिं फुक्क आपतिया प्रबन्ध याये फयेके माः, गुगु परपुरुषया
संगमलिपा सम्भव
जुइगु खः । थ्व हे खयात कयाः व धाइ थजाःम्ह मिजन थजाःगु अवस्थाय्
थजाःगु प्रबन्ध याइ । मिसा
उगु उपाय न्यनीबलय् वाउँभत्तु ७० पु बाखं ७० चा तक्क न्यकाः व मिसायात
परपुरुषयाथाय्
मछ्व से पना बी। लिपा वया भाःत थ्यकः वइ । (खण्डेलवाल, १९६९ ३०५)
शरदचन्द्र शर्माभट्टराईजु थ्व बारे धयादीगु दु - भा:तम्ह परदेश
वनाच्वंगु इलय् मेपिं मिजत
नापया आकर्षणं सालाः सतीत्व तकेत तयार जूम्ह प्रभावतीयात हीरामन
सुगां न्हयेनिचा (७२) तक्क
पतिव्रता धर्म, चतुऱ्याई सम्बन्धी न्हयेनिपु (७२) बाखं कनाः छैयन
पिने मछ्वःगु व उगु बाखया
प्रभाव प्रभावतीया चरित्र भ्रष्ट जुइगु पाखें बचे जूगु ख हे शुक-बहत्तरीया
मूल बाखं खः । (शर्मा
भट्टराई, २०४२ : ११९-१२०)
मुद्रित शुक-बहत्तरीया न्ह्यःने च्वयातःकथं हरिदत्र (संस्कृतया
शुक-सप्ततिइ हरदत्त) नायाम्ह
बनियां विक्रम नायाम्ह छम्ह ब्राम्हणयाके सु ऋषिपाखें काःगु विदग्ध
चूडामणि नाम्ह बाखकनीम्ह
वाउँभत्तु व मैना न्यासः (५००) असर्फी पुलाः न्यानाकाइ । वया मिसाह्यःम्ह
काय मदनसेनयात उम्ह
बुद्धिमान वाउँभत्तुं अबुया विरोधी व अभिमानी सत्य शर्मायागु बाख
न्यके धुकाः वैगु मिसाह्यः
स्वभाव तनी अले व थ: अबुयागु व्यापारय् ग्वहालि यायेत विदेश वनेत
तयार जुइ । थः कला.
प्रभावती वैश जाःम्ह व तसकं बालाःम्ह जुयाः वैत विशेष निगरानी तयेत
वाउँभत्तुयात आग्रह यानाः
व परदेश बनी । व वने धुनेवं हे मन्त्री जयसेनया काय विजयसेनयात
खनाः प्रभावित जूम्ह प्रभावती
कुटुनी (मालिनी) पाखें वःगु सन्देशया भरय् विजयसेनलिसे रसवश लसपस
याः वनेत तयार जुइ ।
कुलया मिसा मेपिं मिजतय्गु संकेतय् जुइमज्यू धकाः थुइका बीगु व
वयागु चंचधाःगु
व्यवहारया विरोधयाःम्ह मैनायात प्रभावती ककु म्वयेथ्यानाः स्यानाव्यूगु
खनेवं व हे ढङ्ग ख थुइकेगु
खःसा थःयात न स्यानाः बीगु ख थुइकाः विदग्ध चूडामणि वाउँभत्तुं
विशेष कूटनीतिया ग्वाहालि काइ
। व प्रभावतीया उगु ज्यायात तप्यक विरोध याइमखु, बरु ल्यासेया इलय्
फक्व रसरङ्ग याये हे माः ।
तर उकिया लागि थःगु इज्जत बचे यायेत फलानायाके दुगुथें जाःगु चातुर्य
नं दये हे माः, छके नं
अजाःगु बुद्धि-चातुर्य दुसा हुँ, मदुसा वनेमते धकाः धाइ । वाउँभत्तुं
धायेत स्वःगु बुद्धि-चातुर्य छ
गजाःगु खः धैगु खं सीकेत, थुइकेत प्रभावतीया इच्छा जुइ अले वाउँभत्तुपाखे
उगु ख सीकेत व पिहाँ
मवसे छेय् हे च्वनी । वाउँभत्तुं लक्ष्मी नायाम्ह चलाखम्ह गृहिणी
थः भाःतया न्ह्यःने थःगु चलाखि
गकथं इज्जत बचे यात धैगु बाखं न्यकी । उगु बाखं न्यन्यं न्यन्यं
प्रभावतीया न्ह्यःवइ । कन्हे, कस
नं हाकनं सन्ध्याइलय् मिजं नापलायेत वनेत्यम्ह प्रभावतीयात वाउँभत्तु
इच्छा वकाः पनावी । अले
मिसाया चलाखी विषययाग बाख कनी । थुकथं न्हयेछचा (रातफुइ, न्हयेनिचा
(राताय बाख
कनाच्वंबलय मदनसेन परदेश छेय लिहावइ । थुकथं प्रभावतीया शीलया रक्षा
जुइ । (शर्मा भट्टराई,
२०४२. १२०-१२१०
शुक-सप्ततिया प्राचीनता
शुक-सप्तति संस्कृत मूलया गद्य-कति खः । थ्व सफू सुना च्च गु, अले
गुलि पुला धैगुया
सत्यतथ्यता प्राप्त मजूनि । पत्याःयायेबहः ग सामग्री मदुगुलि शुक-सप्ततिया
च्वमि व च्च ग ईया बारे
छु धायेगु सम्भव मजू । हेमचन्द्र (१०८८-११७२ ई) शुक-सप्ततिया ख
न्यथंगु दु । हान १४ गूगु
शताब्दी तूतिनामह नाम फारसी भासय् ध्व सफू अनुवाद जूगु दु । उकि
१००० ई. व १४०० ई या
दथुइ थ्व सफू च्वःगु जुइमाः धकाः सम्म धायेफइ । (कसाः, ११०० : र)
थ्व सफूया सन्देश
थ्य सफू च्वःगुया उद्देश्य उगु इलय् चेतनामूलक सन्देश वियाः भ्रष्ट
आचरणयात पनाः
चारित्रिक
सुधारयात बः बियाः तत्कालीन सामाजिक विकृति, विसंगति, अनैतिकता,
व्यभिचार आदि
नियन्त्रण व निर्मूल यानाः नैतिक पतनपाखे बचे यायेगु समाज सुधार
यायेगु हे थ्व सफूया सामयिक
सन्देश जुयाच्वंगु दु । मनोरञ्जनपूर्वक मनोविश्लेषणात्मक ढंग मनोवैज्ञानिक
शिक्षा बियाः व्यक्तिया
चारित्रिक सुधार यायेगु हे थ्व सफूया मूल सन्देश जुयाच्वंगु दु
।
नेपालभाषाया शुक-बहत्तरी सफूया सम्पादक प्रेमबहादुर कसाःजु थ्व
सफूया सन्देश बारे
थुकथं धयादीगु दु - मिजया ज्यान वसा परवाह मतसे न्हि छम्ह भात काइम्ह
अति कामातुरम्ह
मिसायात कामवासनासम्बन्धी हे ख कनाः उकिया निम्ति मेपिं मिसातय्सं
याःगु चातुर्य ख ल्हानाः
वयात मखुगु लय मछ्वयेत स्वयेगु शुकया तःधंगु बुद्धिमतापूर्ण व दूरदर्शी
ज्या धायेमाः । शुक-
बहत्तरी धा अथवा शुक-सप्तति नां न्ह्याग्गु जूसा, बाखं पाःसां शुक
प्रभावतीयात वाखं कनाः वयात
मेपि मिजतय्थाय् मछ्वयेगु हे थ्वया तात्पर्य खः । (कसाः ११०० :
व)
शुक-सप्तति व शुक-बहत्तरीया खय्
संस्कृत-साहित्यय् सप्तति अर्थात् न्हयेपु (७०) या स्वरुप नेपालभाषाय्
जक बहत्तरी अर्थात्
न्हयेनिगु बाखं गथे जुयाः जुल धैगु खंय् थ्व साया सम्पादक कसा जुया
विचार थथे दु - फारसी
भाषायागु तुतिनामहया अनुवादक शुक-सप्तति सफुलिइ मदुगु निपु बाखं
थःपाखें तनाबिल जुइ ।
हिन्दी भाषाया अनुवादक तप्यक संस्कृतयागु शुक-सप्ततिया अनुवाद मयासे
तुतिनाममहया अनुवाद
याःगुलि उकी ७२ पु बाखं दत, फलस्वरुप थ्व शुक-बहत्तरी सफुलिइ नं
७२ पु हे बाखं दत धकाः न
धायेफु। (कसाः, ११०० : ठ)
वय्कलं थ्व सफू अनुवाद खःसा तप्यंक संस्कृतया अनुवाद मखु धैगु तर्क
थुकथं न्यथनादीगु
दु
- थ्व सफू च्चयातःगु साल खः ८६६ । थ्व सालय् अथवा थ्वयां झिदं नीदं
उखेथुखे च्वयातःगु गुगु
सफुलिइ उर्दू खंग्वः थुलिमछि छयलातःगु गर्न मखना । हान थ्व सफुलिइ
वाखपु -२८ तक्क 'इति
शुक-सप्ततौ अष्टविसति कथा संग्रह' धकाः च्चयातःगु दु । थ्व संस्कृत
भाय् खः । वया क्वनिसें 'इति
1
शुक-सप्ततौ उनतीस कथा संग्रह, तीस कथा संग्रह' धाधा 'बहत्तरी कथा
संग्रह' धकाः हिन्दी भाष
च्वयातःगु दु । छम्ह नेवाले थुकथं बाखंया ल्याः गनं संस्कृत गन
हिन्दी अवश्य च्वइमखु धैगु
सम्पादक प्रेमबहादुर कसा:जुया धापू दु । (कसाः ११०० : जा
शुक-बहत्तरीया च्चमि गन च्चम्ह ?
कसा जुं शुक-सप्ततिया मूल ग्रन्थकार नेपामि हे जुइमाःगु तर्क न्यथनादीगु
दु । वय्कलं शुक-
थ्व सफूया च्वमि सु गन च्यम्ह खः धैगु छ पुष्टि मजूसा ध्व सफूया
सम्पादक प्रेमबहादुर
बहत्तरी सफुलिइ खुइनिपुगु बाखनय् भ्रामनि वेश्या कान्तिपुरयाम्ह
धयातःगु व संस्कृतयागु शुक-
सप्ततिः सफ़्या २१ पु बाखनय् नं श्रीवत्स धयाम्ह वन्जाः कान्तिपुरयाम्ह
धयातःगुया आधारय्
थुगुकथंया तर्क न्यथनादीगु खः । (कसाः, ११०० ब) सम्पादक प्रेमबहादुर
कसा जुया विचारय
भ्रामनि वेश्यायात कान्तिपुरयाम्ह धकाः ध्व सफुलिइ मौलिकता क्यना
छ अशय् जूसा नेपालीकरण
यायेत स्वःगु धकाः धयादिसे थुकियात अनुवादकया मौलिकता न धयादीगु
दु । (कसाः, ११०० : ठ)
थ्व सफूया विशेषता
'सिंहासन-द्वात्रिंशिका' व 'वेतालपंचविंशतिका' व शुक-सप्तति संस्कृत
साहित्यया स्वगू
न्यकवाखं संग्रह खः । थ्व स्वंगू बाख-संग्रहमध्ये 'शुक-सप्तति'
यक्व लोकप्रिय व न्यैपुसेच्च । थ्व हे
शुक-सप्ततिपाखें दुगु नेपालभाषा शुक-बहत्तरी वाख सफूया न्हापांगु
वाखनय राजायात वासः न्यायेत
देशान्तर वनेत थः कलाः प्रभावतीयात छैय् छु जूसा भत्तयागु साहुतिविना
यायेमते धकाः धयाः
भत्तुजुयात नं 2 भिकाः तयेगु जिम्मेवारी बियाः वंगु निन्हुस्वन्हु
लिपा प्रभावतीया सखीयात मन्त्री
प्रभावतीया चित्त चञ्चल यानाः राजायाथाय् ब्वनाहयेमाल धकाः पिंगला
धैम्ह छम्ह कुटनी मिसा
पासा बियाछ्वल । थुपि प्रभावतीयाथाय् वनाः वैत धजाःगु जोवनय् थः
मिजं मदयेकाः च्वनेगु स्वयां
मेपि मिजतलिसेसा कीडा यायेमाःगु व थुकिया लागि गोप्य तयातयेगु संवाद
दु । थुकथं न्हापां थः हे
मनूतपाखें मनू स्यनीगु वातावरणया निर्माण थ्व शुक-बहत्तरीया न्हापांगु
बाखपाखें जुयाच्वंगु दु ।
थ्व बाख सफूया अन्तिम बाखनय कामात्तुरम्ह प्रभावती राजायाथाय् हे
वंगु तर भत्तुया
सल्लाहकथं हे प्रभावती राजालिसे व्यवहार यानाच्वंगुया कारण प्रभावतीया
धम, सत्य कायम जूगु ख
न्ह्यथनातःगु दु । नापं झिला लिपा थः भातपाखें अत्यन्त सुन्दर पुरुष
मचा जन्म जुइधुंकाः भत्तुयात
गुरुदेवता नालाः मचाया ना तयेगु विचाः का बलय् भत्तु उम्ह मचाया
ना 'वीरशिखा' नामकरण
याःगुलि वीरशिखाया बाखं थ्व हे शुक-बहत्तरीपाखें लिपा दुगु जुइमाः
धैगु अनुमान दु ।
लिधंसा धलः
कसाः, प्रेमबहादुर (सं.), शुक बहत्तरी, (यें : च्वसापासा, ने सं
११००)
कीथ, ए बी, डा मंगलदेव शास्त्री (अनु ), संस्कृत साहित्यका इतिहास,
(दिल्ली : मोतीलाल
वनारसीदास, द्वितीय संस्करण सन् १९६७)
व हे श्री चारुचन्द्र शास्त्री (अनु.), लौकिसंस्कृत साहित्य, (वाराणसी
: चौखम्बा विद्या भवन, सन्
१९६७)
Subscribe to:
Posts (Atom)