मदुम्ह प्रेम बहादुर कंसाकारजुं थःगु जीवनया अधिकांस ई नेपालभाषा व संस्कृति ख्यः चककेगुलि फ्यानदीगुलिं वयकःयात उकथं हे मनूतय्सं अपो म्हस्यू । तर वयकः भाषा, संस्कृतिया ख्यलय् जक मखु राजनीति ख्यलय् नं नेपाःया इतिहासय् उलि हे च्वन्ह्यागु स्थान दुम्ह व्यक्तित्व खः धैगु खँ वयकःलिसें प्रजातन्त्र पार्टी नीस्वना ज्या याना दीम्ह नेपाली कम्युनिष्ट लीगया महासचिव भाजु शम्भुराम श्रेष्ठजुं वंगु २८ सेप्टेम्बर कुन्हु थन नाचघरय् जूगु बिचाः मुंज्याय् न्यंकादिल । मदुम्ह प्रेमबहादुरया राजनीतिक विचाः थुइकेगु लिसें वयकः प्रतिया थौंया झीगु दायित्व ध्वाथुइकेगु नितिं नं उगु न्वचु तच्वकं ज्यायख्यले दइ धैगु तायेका बाल गोपाल श्रेष्ठं इनाप वा पौया दँ ९ ल्या ः ४० ने।सं। ११११ कउलाथ्व २ थुगु च्वसु कथं न्ह्यब्वयादीगु ख ।
– डा. बालगोपाल श्रेष्ठ
प्रेम बहादुरजिया सम्वन्धय् थन छुं न्हापाया खँ धया बी माल धका मल्लजुं धयादिल । तर जितः गज्यागु लगे जुयाच्वन धाःसा जि छुं खँ ल्हायेगु रु उब्लेस्यां खँ ल्हायेगुसा आःया हिसाबं ज्यालगे हे मजुइ धुंकलं । व कना नं छुं महत्व मदु । अथे जूसां पुलांगु सम्झनाया रुपय् जि नापं जुगू राजनैतिकसम्बन्धय् व विषयय् छिकपिन्त छुं धाये । नापं झीगु भाषा साहित्य सम्वन्धय् वयकलं याना दीगु गूगु ज्या खः उकियात न्होने यंके माःगु दु थ्व सम्वन्धय् नं जि भतिचा छिकपिन्त अनुरोध याये ।
–प्रेमबहादुरजि जि स्वया नं निदँ स्वदँ थकाली । दरवार स्कूलय्। ब्वनाबले नं जि स्वयां छगू निगु क्लास वयकः न्ह्यःने हे लाना च्वंच्वंगु । तर अथे जूसां १९९४, १९९५ सालं निसें जिपि निम्हं पासा । प्रेम बहादुरजि दरवार स्कूलय् नं शुरुनिसें झीगु नेपाली भाषाया अध्ययन नापनापं हे रानीपुखु ल्यूने च्वगुं मस्जिदय् वयकःया बाःया पासापिं दुगुलिं फारसी भाय नं ब्वकेत तयातःगु । छखेपत्ति वयकलं फारसी भाषा व्बनादिल । थुखेपत्ति दरवार स्कूलय् अंग्रजी भाषा नं व्बनादिगु । क्लासय् निगू स्वंगू भाय् जिं स्वयां वयकः ःसां उमेरं क्वय् लाःसा जिपिं निम्हं खुब मिलेजूपि पासापिं । वयकः छम्हं तच्वकं जेहेन्दारम्हं विद्यार्थी जूगुलि स्कलरशीप बिया वयकःयात पटनाय् व्यंकेत छ्वाविल । खासयाना न्हापाया जिमिगु गुगु सम्बन्ध जकं । तर १९९७ सालय् जब प्रज्ञा परिषद् आन्दोलन राणातयसं दबेयात प्यम्हं शहीद जुल, शहीद जुगूया छुं दिन लिपा प्रेम बहादुरजि नं थन झाल । जिमिगु हाकंनं नाप लायगु ज्या शुरु जुल । तर पटनाय।् च्वंबले हे वयकलं एम।एन राययागु राडिकल डेमोक्राटिक पार्टीइ कायकर्ता जुया ज्या याःगु जुयाच्वना । एम।एन राय भारतया दक्कले पुलापिं राजनैतिक आन्दोलनया छम्हं नेता खः । लिपा वयकः विस्यूं वना अमेरिकाय् नं च्वंवन । अमेरिकाय् थ्यंबले वयकः कम्यूनिष्ट जू वन । कम्यूनिष्ट पार्टी ला अन द हे मदुनि कम्युनिष्टय्पाखें धकाः अमेरिका सिधा माएके छ्वःगु जुयाच्वन । तर लिपा वया छु छु खँय् मतभेद जुया वयकः इन्डिया वल । इन्डिया वये धुंकाः वयकलं राडिकल डेमोक्रटिक पार्टी धाःगु खोले याःगु जुयाच्वन । प्रेमबहादुरजु पटना ब्वंवले व हे राडिकल डेमोक्राटिं धाःगु पार्टीया कार्यकर्तातय नामं म्हसीगु,चिनाजानी जुइगु ज्या शुरु जुल । वयकः नं उके हे लगे जुल । एम। एन। रायया गुगु राडिकल पार्टी खः व पार्टीया नं वास्तवय् खास ला कम्युनिष्ट हे विचार खः । तर अयसां राडिकल डेमोक्राटिक पार्टी खः व पार्टीया नं वास्तवय् खास ला कम्युनिष्ट हे विचार खः । तर अयसां राडिकल डेमोक्राटिक पार्टी धया हिन्दुस्तानंीं जनताया निंतिं जनतन्त्र हयेगु विचाः यानाः व पार्टी खडा जूगु खः । व विचार जूबले प्रेमवहादुरजुयात जिपिं स्वया न्हापा हे भचाभचा राजनीतिक विचार ला वल । तर राजनीतिइ दयेमाःगु खः, हा हा लय् वयकलं लगे जूगु जुयाच्वन । थन १९९७ सालय् प्यम्ह शहीद जुइ धुंकाः जब जिपिं नापलाना, नापलाये धुने साथ हे जिपिं निंम्हासयां पहिले शुरु याना । प्रजा परिषदया आन्दोलनयात हानं झीसं शुरु याना बिस्तार याना न्हयोने यंकेमाः धैगु खँ जिमि निम्हस्यां बिचे सहलह जुल ।
–व हे टायमय् सूर्यबहादुर भारद्वारज नापं नं जिमिगु संम्पर्क जू वन । भारद्वाजं याना पुष्पलाल यातं नं थ्व हे ग्रुपय तये हलं । शुरु जिपि थ्यहे याना प्रेम दाई, सूर्यबहादुर भारद्वाज,पुष्पलाल व जि । जिपि प्यम्हं च्वना आः झीसं ज्या याना यंकेमाल धकाः शुरु याना । छु याना यंकेगु धायेबले विचारया हैसियत स्वःया जिपि प्यम्हंस्यां थःपिन्त कम्यूनिष्ट धायेगु । तर वास्तवय् उब्लेया जिमिगु खास स्थिति स्वःया शायद छिकपिन्त गथे गथे लगे जुइ कम्यूनिज्म धैगु छु थ्व नं जिमिसं मस्यूनि, माक्संवाद धैगु नं स्यूगु मखुनि । जिपिं मध्ये सुनानं हे मस्यू । थ्व स्थिति नं छगू भावनाया रुपय् जक जिमिसं थःत कम्युनिष्ट खःधैगु कया च्वनागु अथे जूगुलिं ज्या गथे याना यंकेगु धैगु कयाच्वना, तर प्रजा परिषदया नांला मतया प्रजा परिषदया आन्दोलनया कन्टिन्यूउशन खः, विस्तारित रुप खः धैगु तरिका वना । तर पार्टी या नां “प्रजातन्त्र पार्टी”तया ।
–थ्व पार्टीया गुगु नां तयागु खः थुकि हे नं क्यनि उब्ले जिमिसं थःत कम्युनिष्ट धायेगु गुगु भावना खः थ्व भावना नापं मिले मजू । छगू ला ‘प्रजातन्त्र’ धकाः धायेगुलिं प्रजा कम्युनिष्ट नापं बिलकुल मिले मजूगु खः । नागरिकयात जुजु दुगु मुलुकय् जक प्रजा धाइ । प्रजातन्त्र धायेबले जुजुयात नं मानेयाःगु जुल । तर व कम्युनिष्टतयसं ला जुजु माने याइ मखु । भारतीय जनताया अंग्रेज साम्राज्यया बिरुद्धया संघर्षयात मद्दत बीमांः धैगु छगू भावनाया रुपय् जक व पार्टी दयेका । तर व दयेका अध्यक्ष नं प्रेमबहादुरजी हे जुया दिल । जिंपि प्यम्ह दु अयसां जिपिं प्यम्ह मध्ये दकले स्यूम्ह अपो थुम्ह नं प्रेमबहादुर खः ।
प्रेमबहादुरजु याके संगठन यायेगु सा¥है हे तःधंगु गुण दु । वय्कः अप्पो हालिम्ह नं मखु । सुरु सुरु संगठन यायेगु वयकःया तःधंगु हे गुण दु । अथे जूगुलि जिंपि प्यम्हेस्यां छगू दयेका गुगु केन्द«ीय समिति न्हयम्ह पासापिं च्वना । उकि मुख्यम्ह अध्यक्ष प्रेमबहादुरजी हे जुल । थनं सूर्य सुर्यबहादुर भारद्वाज पुष्पलाल, जिंः अथे हे कामाक्षादेवी वयकः न आः मदये धुंकल राजाराम कर्माचार्य, भैरव गोपाल धैम्ह मलयाम् वैद्य न्हयम्ह च्वना छगू कमिति दयेका सङ्गठन दुने थुलि बढे याना यंका–थन उपत्यकाय् ला यक्व हे वढे जू वन पिने नं प्यांहावन वीरगंज,विराटनगर पति नं बढे याना यंका । थ्व उब्लेया स्थिति स्वयेवले २००४ सालय् राजनैतिक अधिकारया निंतिं थन गुगु आन्दोलन यानाबले तक्क ला १९९८ सालय् जिमिसं शुरु यानागु ६ वर्ष बिते जुई धुंकूगु दु । तर प्रजा परिषदया आन्दोलन नापं तुलना यायेगु खःसा जिमिसं यानागु संगठनः यक्व हे बल्लागु जुयाच्वनः छायधाःसा प्रजा परिषदया निगु स्वंगु पर्चा बीबं छम्ह हे बाँकि मदयेक खतम जूवन । तर जिमिसं ६ वर्ष ७ वर्ष दुने दुने संगठन याना यंका नं सुनानं हे भेट्टे याये मफु । थुथाय तक्क भेट्टयाये मफुकि आन्दोलन शुरु जुइ धुंकाः सु सु मनू व आन्दोलनय् धकाः पत्ता लगे याये मफु । उकिइ खास याना जिमिसं पुष्पलाल व जि आन्दोलनय वनेगु, प्रेमबहादुर व सुर्यबहादुर आन्दोलनय् ल्यूने च्वनेगु हानं संगठन दयेका दयेका वनेगु धैगु बाँडफाड याना । पुष्पलाल व जि ला आन्दोलनय् हे वनागु जुल । आन्दोलनय् जिपि फुक्कसित ज्वना यंकल । तर कुने यंकूबले टंकविलास गुभाजु, तिलकराज शाही व जि स्वम्हेसित गोलघरय तये यंकल । ००७ सालय् राणा शासन खतम जुइ धुंकाः तिनि जिपि जेलं प्वाहाँ वया । उब्लेया दुने प्रेमदाइपिं सकलें पिने च्वंवन । पुष्पलाल नं पिने हे वन । अपिं वने धुंकाः अमिसं अन राष्ट्रिय कांग्रेसय ज्या यात, फुक्क यात । अमिगु बिचय नं कचवला जूवन ।
तर ००७ सालय् जिपिं जेलं प्याहावये धुंकाः थन जब पिने नापलात प्रेमबहादुर व जिमि दथुइ विचारत भतिचा फरक वल । यद्यपि व हे सिद्धान्तय् विश्वास ला याःपि अयसां तबिनं वयकलं भतिचा लिपा जनबादी संघ धकाः छगू पार्टी दयेका दिल । जिपिं जुक्व कम्युनिष्ट पार्टी ला वन । अथे जूवले राजनीति रुपय् न्हापाया जिमिगु गुगु घनिष्ठता दुगु खः व घनिष्ठता टुटे जुवन । तर प्रेमबहादुरजियागु राजनीतिक सुझबुझ, वयकःया लगनशीलता, संगठनया क्षमता ज्व मदु तर राजनीतिक परिपक्वता दुगु नं मखु, छुकिया नितिं ल्वायेत्यन धैगु स्यूगु नं मखु । वास्तवया अज्याःगु छुं हे मदु । जिमिगु राजनीतिया शुरुवात ला धात्थे धायेमाल धाःसा खाली राणा विरोधी भावना हे जूगु खः । खःला जिमिसं ००४ सालय आन्दोलन यानावले राजनीतिक अधिकार धैगु छु धायेवले भतिचा थूपिं धैपि हे जिपिं निम्ह स्वम्ह जक जूवन । व नं राजनीतिक अधिकारया विस्तृत रुपय थूगु नं मखु । थ्व थ्व माः धैगु जक स्यू । मेपिसं ला व नं मस्यूवले सत्याग्रहया छन्हु न्हयो तक्क वना सम्झे याः वने माल । ज्वना मंकाः सिंहदरवारय् राजनीतक अधिकार धैगु छु धाःबले जवाफ बी फुगु मखु । आधा घण्टा न्यंगुया भरं सत्याग्रहलय् वंपि पासापिसं ला धायेला मपैmगु नं जुल । गुलिस्यां चड्कन नल अन थ्व स्थिति उब्लेसिगु ।
वास्तवय् जिमिसं ००४ सालय् थुखे आन्दोलन शुरु याये धुन । तर ००३ सालय हे अन राष्ट्रिय कांग्रेस गठन जुल । तर राष्ट्रिय कांग्रेस गठन जूसां तवि नं व राष्ट्रिय कांग्रेस राणा शाही खतम यानाः छगू उत्तरदायी सरकार हये धैगु नारा व्यूसां तवि नं व राष्ट्रिय कांग्रेसया दकले कमजोरी छु धाःसा नेपाःयात हिन्दुस्तानया भाग दयेकेगु धैगु खः । राष्ट्रिय कांग्रेस स्थापना जूवलेया गुगु वक्तव्य खः व वक्तव्य विश्वेश्वर प्रसाद कोइरालापिसं छगू भाग धैगु खँ हल । थन आन्दोलन ला याये हे माल । अथे जूवले जिमिसं व खँया ठाडै हे विरोध याना–प्रेमदाइ, जि पुष्पलालं । गय् यानाःनेपाल हिन्दुस्तानया भाग जुइ रु लिपा वना थ्व हे नेपाली कांग्रेस जुल तर आः तक्क नं अमिसं हिन्दुस्तानया चाकडी यायेगु हिन्दुस्तानया स्वार्थ जक सेवा यायेगु ख्या याना च्वगु दु । अन शुरु निसेंया अमिगु बिचार खः व । थ्व बले जिमिसं घोर विरोध याना । नेपाः छगू स्वतन्त्र मुलुक खः । वयागु भाग जिंिप गथे याना जुइ रु थ्व खँय् मिले मजुसां नं जिमिसं राणाया अवस्थाय् स्वयेबले राजनीति उलिमछिं मदसां तवि नं गुलि पासापिं जिमिसं संगठन यानागु खः उकिमध्ये छम्ह तक नं गलतपिं मनू मलाः । पोल्याहात धैपिं दु हे मदु । थ्व खँय् नं प्रेमदाइया बहुत तःधंगु देन दु । दुने दुने संगठन यायेगु, भचा जक न ज्या कांग्रेस ज्यूपि पोसापिंत हया आन्दोलनय् सालेगु थ्व फुक्क खँय् वयकःया अद्वितीय चीज दु । थ्व राजनीतिक गुण वयकः नापं जिमिगु मतभेद नं मजुइगु, छगू बहुत तःधंगु शक्ति खडा जूवनिगु खः । तर वयकः इण्डियां ल्यांँहा वया नजवादी पार्टी दयेका दिल । अनं निसें जिपिं नापं छुट्टे जुया वन । व नजवादी पार्टी न वास्तवय् दच्छि निदँ गुलि चले जुया व नं तना वन । अनं निसें वयकः साहित्य व सांस्कृतिकय् अपो लगे जुल ।
खः ला २००७ साल लिपा जक वयकः साहित्य लगे जुल धैगु मखु जिमिसं नकतिनि नकतिनि म्हस्यूबले हे, मिले जुया च्वंवले हे व टाइमय् वयकःया उमेर हे नं झिन्यादँ झिखुदँ सिवय् नं दुगु मखुनि । उब्ले निसें हे वयकलं नेपाली भाषाय नं कहानी च्वइ, नेपाल भाषाय् ला वयकलं च्वयेगु शुरु हे याना दीगु दु । छन्हु निन्हुया अत वयकल थःपिसं च्वःगु साहित्यया कृतित कहानि, कवितात व्वना न्यकिगु न्ह्याबलें । तर जिपिं धाःसा साहित्य प्रति बिलकुल हे मदुपिं मनू त । अथेसां ‘‘स्व छिमिसं नं साहित्य इन्ट्रेस्ट कायेमाः छिमिसं नं रुची कायेमाः, जि ला थ्व च्वया” धकाः वयकलं हरहमेसा हे न्यंका च्वनिगु ।
साहित्य जक मखु राजनीति नं वयकःया उलि हे अभिरुची दु । राजनीति क्षेत्रय् नं वयकःया उलि हे योग्यता दु । तर लिपा राजनीति जव छुट्टे जुया दिल अनं लिपा ला साहित्य, नेपाल भाषाया विकासया नितिं संलग्न हे जुयादिल । थ्व सम्बन्धय् भाषा क्षेत्रय् लगे जुयाच्वंपि झी दाजुकिजापिंत ला जि धायेमा गु मखु जिं स्वया अपो वयकः पिसं हे स्यू । तर जितः लगे जूगु छु धाःसां गणेशमानजुं धयादी थें प्रेमबहादुरजि ला आःझीगु विचय् मंत तर वय्कः नं शुरु याना दीगु मेमेगुगु ज्यात खः गुगु ज्याय लगे जुया अन्त्यय् वय्कः मंत झी म्वाना च्वंपिसं यायेमाःगु छु धाःसां वय्कलं यानादीगु ज्यायात झीसं नं न्ह्योने बढे याना यंकेमाः ।
थ्व छु ले धायेबले छगू ला वय्कःया विचार दु–राडिकल डेमोक्रेसी नेपालय् माः धैगु दु । व राडिकल
डेमोक्रासी छुकि यात धाइ धाःसा झीगु नेपाःथ े माःगु हिन्दुस्तानं थिचोमिचो याना तैतःगु २००७ साल निसें थन १९५० या संघी जुसांलिसें नेपाल हिन्दुस्तानया विस्तारवादीतय् अर्ध उपनिवेश जू वया च्वन । थ्व थासय् राडिकल डेमोक्रसीया दकले तःधंगु अंश छु जू वनि धाःसा नेपालय् जनवादी क्रान्तियात पूर्ण यायेगु धैगु अर्थ छखेपति सांमतवादयात पूर्णरुपय् उन्मूलन याना जनतायात राजनीतिक अधिकार बीगु खःसा मेखे छु जू धाःसा विदेशीतय् थिचोमिचो नेपाःयात मुक्त याना नेपाःया राष्ट्रिय स्वाधिनता प्राप्त यायेगु खः । राडिकल डेमोक्रासीया सैद्धान्तिक आधार जुया च्वंगु दु । थ्व हे विचार वय्कलं जनवादी पार्टी दयेका दीगु खः । थ्व ज्या ला आः नं पूरा जूगु मखुनि ।
झीथाय् प्रजातन्त्र वल ला धयाच्वंगु दु । तर जितः लगे जू थौं कन्हेया विधान छकः स्वयादिसँ थज्यागु थःथःगु संसदीय विधान ला शायद संसदीय व्यवस्था दुगु गुगुं नं मुलकय् मदयेमाः । थ्व विधानय् मूलभूत गुगु स्वभाव खः वैत संशोधन हे याये मज्यू धका च्वयाब्यूगु दु । संविधान आयोगया अध्यक्ष आःया प्र्रधान न्यायाधीश विश्वनाथजिं तक्क नं ‘‘कम से कम संविधानयात सुधार यायेगु छगु प्रोसेस ला पिवा तयेमाः लँ ला तोता तयेमाः, अथे जुइवले संसदय् चुने जुयावंपि मनूतयसं आवश्यकता संम्झे जुलकि थ्वैत संशोधन याये दै । संशोधन हे याये मज्यूगु अवस्थाय् थ्र्वैत तयाविल धायेवं थुकिया बहुत बामलाःगु परिणाम वइ” धका राय बियादिल । वयकलं अथे राय विइवं आःयाम्ह प्रधानमन्त्री गिरिजा कोइरालां धयादिल– ‘‘विश्वनाथ नं कम्युनिष्ट खः । थ्व कम्युनिष्टतय्गु जक ज्या ला मखुनि थ्व । जित लगे जूगु छु धाःसा नेपालय् प्रजातन्त्रयात जनवादयात संस्थागत रुपं विकास यायेगु खःसा लिपा लिपा चुने जूपिं मनूतय्सं थःगु दे व जनताया आवश्यकता अनुसार संविधानय् सुधार यायां वना, संशोधन यायां वनेगु लँ दयेमाःगु खः । तर व हे लँ थुके पनाब्यूगु दु । थ्व संसदीय प्रजातन्त्र बदले हे याये मज्यू धयाबी बले झी नेपालीं जनतायात संसदीय ब्यवस्था मयल, संसदीय प्रजातन्त्र मयल धाःसा संवैधानिक तरिका झीसं थ्वैत संशोधन याये मजिल । संवैधानिक तरिका संशोधन याये मज्यूसेलि संबिधानं पिने वया झीसं ज्या या वयेमाल झीसं थ्वैत संशोधन यायेत । अथे धायेबले छु जूवनि धाःसां हात हतियारया बलं थ्व गभरमेन्टयात वांछ्वयेगु बाहेक मेगु छु लँ न थन मंत । संवैधानिक प्रोसेस अनुसार थ्वैत संशोधन याये मज्यूसा थ्व ला सम्पूर्ण नेपाली जनतायात च्यालेन्ज याना च्वंगु खः नि । थज्यागु संविधानया आधारय् बने जूगु सरकारं छु ज्या याइ छिकपिसं बिचाःयाना दिसँ ।
प्रेमबहादुरजुं बिचाः यानादीगु कथं ज्या जुइ ला थौं । आः वना उखुन्हु स्वैदिसँ सिगै झीगु कर्णाली, पंचेश्वरयात यंका इण्डियाय् यंकेत निकःला खँ जुइ धुंकल हिन्दुस्तानीत नापं । छु खँ जुल ले रु संसदय् रिपोर्ट बी म्वाः ला रु इण्डिया नापं थ्व थ्व खँ जुल धैगु रिपोर्ट बीमाःगु खः नि । वास्ता हे दुगु मखु । माग याइपिं मनूतयसं नं माग याःगु मखु । विरोधी पार्टीतयगु ताल नं व हे खः । छिमिसं निगू पटक तक्क अन खँ ल्हासेलिं थन रिपोर्ट ब्यूले धकाः ज्वनेमाःगु खः नि । व नं ज्वनेगु ज्या मजू । अमिसंं ज्वंसां मज्वंसां गभरमेन्टं ला धाये माःगु खः । थौं सम्पूर्ण नेपाली जनतां धयाच्वंगु दु धोका जुल झीत कोशी व गण्डकी अनुसार पंचेश्वर व कर्णाली नं ला बीत्यंगु दु नि थ्व काँग्रेसी सरकारं । थ्व कृष्णप्रसाद वना साझा नदी धकाः हाला वल । आः जलश्रोत मन्त्री मल्टी पर्पस जुइ व जुइ । तर थ्व वने जुइत्यंगु बाँध सुइगु स्वामित्वय् जुइगु रु थ्व जक कंन वं । थ्व गभरमेन्टं कनेमाः नि पब्लिकयात । नेपालीतय् स्वामित्वय् व बाँध बने जुइगु लाकि, हिन्दुस्तानितय् स्वामित्वय् व बाँध बने जुइगु रु कोशी व गण्डकीया स्वामित्व ला इण्डियाया ल्हातय् ब्वाये वने धुंकल । ९९ वर्ष तक्क वैत तोते धुंकल । थ्व कर्णाली व पंचेश्वर सुयागु जुइगु ले रु थ्व सम्बन्धय्– न मिनिस्टरं नवात न मेपिसं ज्वन । झीगु नेपाःया दकले तःधंगु प्राकृतिक साधन धैगु हे लः । शक्तिया स्रोत खः । व चीजयात झीसं प्रयोग यायेबले झीगु स्वार्थया निंतिं अपो जुइमाः । थौं झीके ध्यवा मदुसा ध्यवा दैबले दयेका वने ध्यवा थके मदु धैगु नामं नामं कपिंन्त म्यू जुइगु धैगु ला जुइमखु । थ्व तरिका थिमिसं ज्यौं याना च्वं च्वंगु दु ।
डेमोक्रासीया सम्बन्धय् नं संविधानय् मूलभूतरुपय् संवैधानिक राजतन्त्रयात बदले याये मज्यू, बहुदलीय संसदीय व्यवस्थायात बदले यायेमज्यू धैगु प्रस्ताव छम्ह थ्व हे गिरिजा प्रसाद खः । आः व हे मनूया ल्हातय् गभर्मेन्ट वनाच्वंगु दु । उकुन्हुं कर्मचारीतय् आन्दोलन जुल कर्मचारी संगठनयात वैधानिक धकाः मान्यता बी धुंसेलि वैगु निर्णय अनुसार कर्मचारीतयसं आन्दोलन शुरु यात । तर सघर्षय् वपिं कर्मचारीतय्त दनादन खोजे यायेगु, निलंवन यायेगु शुरु यात । अथे गैर जिम्मेदार गभर्मेन्ट थन च्वनिवले प्रेमबहादुरजुया गुगु सोचाइ खः, वयकलं गुकिया निंतिं ल्वानादीगु खः व खँ गथे पूरा जुइ रु अथे जुगुलिं वय्कः मदुसां डेमोक्राटिक सिस्टम हयेगु नितिं झीसं ल्वायेमाःगु दु । धात्ये हे वय्कःया ज्या पूवंकेगु खःसा ।
अथे हे भाषाया खँय् स्वःसा प्रेमबहादुरजुं दकले अप्पो जोड बियादीगु छु धाःसा ‘फुक्क भाषायात समान अधिकार माः नेपाल भाषायात जक मखु । नेपालय् गुलिं नं भाषा दु व फुक्क भाषायात समान अधिकार माः, फुक्क भाषाया निंतिं समानता माः धयादीगु दु । थ्व हे खँय् थ्व संविधानं पक्षपात यानाबिल । फुक्कसित समान कथं मकाः । थन व खँयात न्ह्यज्याकां यंकेगु आः झी म्वानाच्वंपिं फुक्कया कर्तव्य जूवनि । अथे जूगुलिं झीगु राष्ट्रिय स्वधीनताया निंतिं असमान संधीत फुक्क क्यान्सेल याना पंचशीलया आधारय् नेपाल व हिन्दुस्तानया दथुइ न्हूगु सन्धि जुइमाः । यदि हिन्दुस्तानीतय्सं नेपालयात छगू मित्र मुलुकयात असमान सन्धि थोपरे याये मज्यू । असमान सन्धि याइपिं गथे याना झीगु मित्र जुइला रु राष्ट्रिय स्वाधीनतायात आसील याये माःगु दुसा मेखे भाषा व जातिया समान अधिकारया निंतिं झीसं ल्वाये माःगु दु । जिं स्वयेबले प्रेमबहादुर जिं न्हापां राजनीति थुसां मथुसां, गुलि थुल गुलि मथुल, तर भावनाया रुपय् वयकलं राडिकल डेमोक्रासीया गुगु सिद्धान्तयात अपने याना दिल व हे सिद्धान्त नेपाःयात थौ आवश्यकता जुयाच्वंगु दु । भाषा साहित्यया क्षेत्रय् वय्कलं गुगु अडान कयादिल व नं झीगु नितिं उलि हे आवश्यक जुयाच्वंगु दु ।
