येँया पुन्ही हनेगु जक मखु नेतृत्वय् थ्यंकेगुु खँय् नं विचाः यायेमाः !

रीदेन महर्जन

नेपाः देय्यात म्हसिका बियाच्वंगु जात्रा मध्ये येँया पुुन्हीया नं छगूू खः । च्यान्हूतक्क हनेगु थुुगुु येँया पुन्ही स्वनिगः हलि न्यंक विसकं महत्व दुु । स्वनिगलिसें पिनेया न्यंकनभन नेवाःतय्गु जात्राय् अप्वः यानाः खतय्, रथय् द्यया मूर्ति तया जात्रा याइगु चलन दुुसांनं थुुगुु जात्राय् जक मूू यानाः जिवीतदेवी कथं नालातम्ह कुुमारी माजुुयात रथय् तया जात्रा येँय् परिक्रमा याइगु जात्राया स्वकुुमिपिन्ति मूू आर्कषण जूूगुु दुु । थुगु जात्राया धार्मिक, सांस्कृतिक अले एैतिहासिक रुपं दुुवाला अध्ययन अनुसन्धान यायेगुु खःसा थुकिया ब्यागलं नेपाः देय्यात म्हसिका बियाच्वंगु दु । थुगु जात्राय् यःसिं थनेगुलिसें स्वभक्कु प्याखं, महाकाली प्याखं, पुलुकिसि, लाखे आजुुया प्याखं, दांगी पिहावइगु आर्कषक ढंग समाः यानाः  वंग आजु (आकाश भैरव) या ब्वज्या, हाथु हायेकीगुु मू आकर्षण जूूसानं नानचां याः धकाः कुमारी माजुुयात रथय् तया सालेगु जात्रा धाःसा आपालं नेवाः मिसातय्सं उलि बांलाक्क मथुगु धयागु खँ सकलसिगु नितिं अजुुचाःगु विषयलिसें अनुसन्धानया विषय जूूगुु दुु । थुुगुु नानंचा याः जात्रायात मिसा हक, अधिकारया रुपय् स्वयेगुु गुुलितक्क पाय्छि रु थौं तक्क नं मिसापिं पीडित हे जुुयाच्वंगु दुु हरेक ख्यलय् आःतक्कं ल्यूने लानाच्वंगु दनि, निर्मला हत्या काण्ड पत्ता लगे यायेमफुनि, छोरी मैया बेपत्ता जूूगुु स्वालय् अले मिसाः तय्त शैक्षिक रुपं, मिसा हक अधिकारया सवालय् जात्राप्रेमी नानंचायाःयालय् ब्वति कयाच्वंपिंसं विशेष यानाः थुइकेमालावःगु दुकि थःपिं नेतृत्वय् थ्यंकेगु खँय् विशेष रुपं विचाः यायेमाः । 

थःपिं सत्ताय् मथ्यनकि अले राजनीति पहुुँच मन्त धाःसा गुुज्वःगु अवस्था सृजना जुुइफु अले नेपाः देयाहे समृद्धि जाति कथं नाला तःपिं नेवाः तय्गुु  अवस्था थौंवया गुज्वःगु  अवस्थाय् गथे जुुया थ्यंन थ्व खँ मूू याना सकलसिन्ह थुुइकेमालावःगु दु धयागु खँ थुगु जात्राया एैतिहासिक पक्षं झीत हसना बियाच्वंगु धयागु राजनैतिक दृष्टिकोणं अतिकं महत्वपूर्ण पक्ष खः । 

बास्तवय् धायेमाला धाःसा स्वनिगलिसें नेपाः देय्न्यंकया नेवाःत अप्वः धयाथें नखः चखः जात्रापाय् जक भुुले जुुइपिं नेवातय्सं  जुजुु पृथ्वी नारायण शाहनं स्वनिगः कब्जा याये धुंकाः थनया जक मखु सकल नेवाःतय्गु दसा कःगु खँनं गुुब्ले मंके मज्यू खँ जुल थौंवया झीपिं हरेक ख्यलय् पीडित जुुइत बाध्य जूूगु दु । उकिसं थुगु जात्रा पात्रा जक मखु मेमेगु जात्रापात्रा नं झीसं मनोरञ्जन जक बाहेक थःपिं सत्ताय् मथ्यनकि अले राजनीति पहुुँच मन्त धाःसा गुुज्वःगु अवस्था सृजना जुुइफु अले नेपाः देयाहे समृद्धि जाति कथं नाला तःपिं नेवाः तय्गुु  अवस्था थौंवया गुज्वःगु  अवस्थाय् गथे जुुया थ्यंन थ्व खँ मूू याना सकलसिन्ह थुुइकेमालावःगु दु धयागु खँ थुगु जात्राया एैतिहासिक पक्षं झीत हसना बियाच्वंगु धयागु राजनैतिक दृष्टिकोणं अतिकं महत्वपूर्ण पक्ष खः । 

झीगु समाजया विशेष रुप खँ ल्हायेगुु खःसा जात्राया युवातय्सं थीथी हिदानलिसें सामाजसेवी ज्याय् सकृय रुपं पःला तयाच्वंगु छगू कथं सकारात्मक पक्ष जूूसानं जात्राय् थ्वँ अले अय्लाया त्वना थःथः हे दथ्वी ल्वापूू जुुइगु स्वयेगु खःसा तसकं बांमलाःगु पक्ष धायेमाः । गुकियात भिंकाः झीगु युवा शक्तियात छगू बांलागु ज्याय् छ्यलेगु सवालय् नं विचाः यायेमालाःगु दु । 

खय्तला भगवान् बुद्धं धयातःगु संस्कारय् दुबय् जूपिं मनूत पतन या लँय् थ्यनेफु उकिसं इकथं नेवाःतय्सं थःगुु संस्कार संस्कृतिइ दयाच्वंगु अन्धविश्वास अले अन्धपरम्परा विसंगत विकृती जागु संस्कृतियात हाकुुतिना वांन्वछया पुुर्खाया वैज्ञानिकता जाःगु संस्कृतियात हलिं न्यंक प्रचार यायेगु खँय् विशेष विचाः याना भिंकेमालावःगु दु ।

अथे जुया सकल जात्राप्रेमीपिंसं ३६५ दिनय् ३६६ दिं जात्रा हना न्ह्यापुुइकेगुु छगूू थासय् दुुसा सलंसः दँ न्ह्यःनिसें झीत जुयाच्वंगु भाषिक विभेद, जातिगत विभेदलगायत थीथी विभेदया खँय् जनचेतना थना न्हूू न्हूूगुु ढंग नखः चखयात हनेमालावःगुु दु । खय्तला भगवान् बुद्धं धयातःगु संस्कारय् दुबय् जूपिं मनूत पतन या लँय् थ्यनेफु उकिसं इकथं नेवाःतय्सं थःगुु संस्कार संस्कृतिइ दयाच्वंगु अन्धविश्वास अले अन्धपरम्परा विसंगत विकृती जागु संस्कृतियात हाकुुतिना वांन्वछया पुुर्खाया वैज्ञानिकता जाःगु संस्कृतियात हलिं न्यंक प्रचार यायेगु खँय् विशेष विचाः याना भिंकेमालावःगु दु । तर थुज्वःगु भिंगु ज्या याइपिं सुनां खँ उलिमच्छि नेवाःतय्सं संघ संस्था दु छाय् न्ह्यःचिले मफुगु थ्वनं छगू गम्भिर विषय जूगु दु ।  

छगूू इलय् येँया पुुन्ही येँय् जक हनावयाच्वंगुयात विदेशय् च्वनादिइपिं नेवाः संस्कृति सम्पदाप्रेमी अभियान्तापिनिगु कुुतलं भारतया सिक्किम, अमेरिकाय् अले लगायत थीथी थासय् क्यनेज्या यानाच्वंगुु धयागुु तसकं भिंगुु अले बांलाःगु पक्ष खः । नेवाःतय्सं येँया पुुन्हीलिसें यलया बुंघ द्यया जात्रा, ख्वपया बिस्का जात्रालगायत थीथी नखः चखः जक हना नेवाःतय्गुु आर्थिक, सामाजिक पक्षय् गुज्वःगु अले गथे जुयाच्वंगु दुले ?   झीगु अवस्था राज्यसत्ताय् गन्थाय् थ्यनाच्वनं, अले येँया पुन्ही जक मस्त जुुया हनेगुु जक मखु थःपिन्त जुुयाच्वंगु उत्पीडनया बारेय् चेतना थना थःपिं नं नेतृत्वय् थ्यंकेगुु खँय् न्हूूगु ढंगं विचाः यायेमालावःगु दु !