भाषिक मृत्यु धइगु छु खः ? गथे जुइवं भाषिक मृत्यु जुइ

 छुंनं भाय् तनावनगे धयागु हे मनूतयके भाषिक चेतना मदया छय्ला बुँल्लाय् मदया वन धाःसा भाषाया अश्वस्य मृत्यु जुइ । अथे जुया छुंनं देशय् वा जातिय समुदायया पुचलं थःथःगु भासं खँल्हायेगु मयात धाःसा बाँय् खँ ल्हाइपिं हे म्हाे जुल धाःसा भाषिक मृत्यु बुलुहु जुयाच्वनि  गनं धा:सा ल्हाइपिं मनूत दु, तर भाषा सुनां मल्हास् धा:सां उगु भाषाया मृत्यु हे धाइ, उकिं भाषा ल्यंकातयत भाषा न मा:, उगु भाषा ल्हाइपिं मनत नं मा:, गथे संस्कृत-भाषा द्, तर संस्कृत-भाषी मदु । थ्व स्थिति नेपालभाषाय् नं वयेफ। न्ह्याग थज ल्हाइपिं दया: न उगु भाषा छ्यलाबुलाय् मवल धा:सा उकियात भाषिक मृत्यु धाइ। वास्तवय् धायेमाल धाःसा भाषिक मृत्यु सम्बन्धित देय्या त:धंगु सम्पदा नष्ट जूगु खः धकाः थुइकेमाः । भाषा धयागु नं देय्या तिसाः खः छुन्ह जाति व देय्यात म्हिसकेगु धयागु भाषा हे खः । थुज्व:गु घटना छु अजुचायापुगु घटना वा आकस्मिक घटना वा अस्वाभाविक घटना मखु । संसारं थुज्व:गु घटना फयेमालाच्वंगु दु । छं छगू भाषाया लिक्क च्वना: प्रतिस्पर्धा यानाच्वंग भाषाया निंतिं उगु प्रतिस्पर्धी भाषा मृत्यु जग लसताया विषय जुइफु, तर छं छगू भाषा जन्म जुइत यक्व वर्ष पीमाली। व नं छग देय्या सम्पदा ख: । उगु सम्पदा मदइगुली लसता प्वंके धइगु तसकं दुखया खं ख: । मेमेगु देय्या भाषिक मृत्यु ग्व:गू वा गुलि जुल धइगु खं त्व:तास् नेपा:या सन्दर्भय स्वयेबलय् भाषिक मृत्युया दशा तसकं वांमला: । 

भाषिक मृत्युया कारण 

भाषाया मृत्यु विभिन्न कारणं जुइफु । थुकिया कारण दुवालास् स्वयेबलय् मूलत: निता कारण खंकेफु

१ बाह्य कारण 

२ आन्तरिक कारण

१ बाह्य कारण 

अ प्राकृतिक प्रकोप- तसकं भ्वखाय् ब्वया:। खसिबा: वया:, समुन्द्रया छाल, चल:, महामारी ल्वय् इत्यादि विभिन्न प्राकृतिक प्रकोप वया: गांगां, शहर-शहरया

६.२ भाषा मृत्यु जुइगु धाँचा 

मूलत: भाषा सीगु निगू धाँचा दु- आकस्मिक मृत्यु व छसीकथं मृत्यु । च्वय व्यथनात:थें प्राकृतिक प्रकोप, महामारी इत्यादि कारणं छकलं सुचुक्क हे सीय:, सीफ । मेगु धाँचा ख: छसीकथं मृत्युया लँपुइ लाइगु । छसीकथं मृत्युया लँपुइ लाइ धइगु नं अतिक ग्यानपुगु मन्दविष  ख: । च्वय् न्ह्यथनात:थें विभाषीनाप विहा याना: थ:म्हसें थ:गु भाषा त्व:तेगु, शिक्षाय् पाठ्यकम लिकयायनेगु, विदेशी भाषा व संस्कृतिं बुलुहं अतिक्रमण जुइगु, लिक्क च्वंगु बल्लास्गु भाषां स्वत्यलाहइगु, थ:गु हे भाषाभाषीतसें त्व:ता:येनेगु इत्यादि थुकिया मृत्यु जुइगु धाँचा ख: ।

भाषा मृत्युया लक्षण 

च्वय् न्ह्यथनात:थें आकस्मिक भाषिक मृत्यु जुइगु उलि यक्व सम्भव मजू। थुज्व:गु घटना तसकं कम(जक जुइ, तर छसीकथं वा बुलुहं जुइगु मृत्यु आपालं जुयाच्वनेय: । थुकी बिस्तारं थ: हे भाषाभाषीतसें ल्हायेगु त्व:ती। थथे जुइवं मेगु भाषाभाषीतसें ला छु थ:गु हे भाषाभाषीतसें ल्हा:गु भाषा हे मथुयावनी । खग्व: मगानावनी, उकिया थासय् मेगु यक्व चलनचल्ती व:गु भाषाया बँग्व:त दुकाइ । बछि-बछिं मेगु भाषाया बँग्व: छ्यला: ख ल्हायेगुली थ:त गौरव व सभ्य तायेकी । दुगु शब्द नं न्ह्याथें छ्यली, गथे ‘सफू छगू-यात ''किताब छपा:'' छसिगु जा-यात ुताजागु जाु धाइ। थौं थुज्व:गु लक्षण नेपालाषाय् यक्व खनेदयाव:गु दु । उपत्यका त्व:ता: पिने यक्व थासय् डिङि, पाजु, अजि धायेगुबाहेक मेगु शब्दभण्डार मदयेधुंकल । थुकथं शब्द(भण्डार कम जुजुंवनी । न्हून्हूगु शब्द दयेका: भाषा त:मि यायेगु ज्या दी। यक्व अशुद्ध जुइक वा व्याकरणिक व्यवस्था स्यनी । मनू(या बहुवचन मनूतया थासय् मनूपिं व मनूतपिं धायेगु याइ । थुकथं शब्दया अर्थ मथुयावनी। ध्वनिइ यक्व हिउपा: वइ । थ:ग भाषाया ध्वनि-व्यवस्था त्वस्ती। वाक्य(गठन न्याथें ज्याइ । नेपालभाषाय् स्वयेबलय् शब्द(भण्डार न्ह्याक्व त:मि धा:सां भाववाचक शब्द तसकं म्हजक दु । व्याकरण, भाषाविज्ञान, चिकित्साशास्त्र, अर्थशास्त्र, राजनीति-शास्त्र इत्यादि ब्वनेबलय् उगु विषयया शब्द नेपालभाषाय् मदु, दुगु नं तसकं म्हजक दु । थ्व नं नेपालभाषा बुलुहं मृत्युया लँपुइ लानाच्वंगुया लक्षण ख: ।